De klompenmaker

Slagregens en storm. Op weg naar Evert van der Weerd. Hij is de kleinzoon van Ruth van de Weerd, die een klompenmakers bedrijf had aan de Dorpsstraat. Sint Nicolaasdijk nummer 24 daar moet ’t zijn, maar dat nummer blijkt niet te bestaan. De mobiel biedt uitkomst en het blijkt dat Evert al 15 jaar niet meer ‘an de diek’ woont, maar aan de Reigerweg. Wat een hondenweer. Evert en zijn hond Glo(ria) heten mij van harte welkom.

Evert vertelt over de fabriek aan de Dorpsstraat: ‘Er werkten 12 tot 16 man. Jan Willem van der Weerd senior had de eerste klompenmachine van Nederland’. De klompen werden van populierenhout en wilgenhout gemaakt. Later gingen de mensen steeds minder klompen dragen en is hij overgestapt op landbouwgereedschap. Achter de winkel hadden we ook een kleine smederij. Nu zitten we hier aan de Reigerweg. Kom ik zal je het bedrijf laten zien’. De rondleiding door het familiebedrijf is een openbaring: kantoren (waar Jan Willem, een zoon van Evert, werkt), een winkel, magazijnen en twee werkplaatsen. In een van de werkplaatsen staan een aantal grote tractoren. Er wordt door een vijftal monteurs (ook hier werkt een zoon van Evert, Tjeerd) gesleuteld en gelast. Hoezo familiebedrijf?

Een bezoek aan de loods schiet erbij in.  Aan de overkant staan de oude machines van de Dorpsstraat, maar de regen komt bij bakken naar beneden. Volgende keer dan maar.

afbeelding links: let op de prijs!!

afbeelding rechts: Jan Willem krijgt toestemming om ’s avonds (’s nachts) tussen 20.00 uur en 04.00 uur op straat te komen.
Dit was nl verboden door de Duitsers!
Jan Willem krijgt ontheffing van het  verbod, want hij moet de vroedvrouw kunnen waarschuwen. Zijn vrouw is in verwachting en staat op het punt te bevallen. Deze toestemming is geldig tot 23 januari.
Eventueel kan die nog verlengd worden tot 15 februari.

Ruth van der Weerd begon met het maken van klompen op 24 november 1889. Zijn klompen verkocht hij in de winkel aan de Dorpsstraat. Hij maakte ze met de hand!
Na 130 jaar staat de vierde generatie van de Van der Weerds aan het roer. Net na de oorlog schafte zoon Jan Willem machines aan (zoals gezegd de eerste van Nederland). Zijn zoon Ruth begon met het venten van de klompen. Hij bezocht vooral de boeren in de omgeving. In de vijftiger en zestiger jaren begon de landbouw te mechaniseren. Het bedrijf begon met de verkoop van hooikanonnen en melkmachines. Ook Evert kwam nu bij zijn broer in het bedrijf werken.

Met de hand klompen maken is een erg arbeidsintensief karwei.
Allereerst moet de keus gemaakt worden welke houtsoort gebruikt zal worden. Vroeger kwam dat neer op populieren -of wilgenhout. Later werd dat voornamelijk die eerste houtsoort, omdat wilgenhout ook gebruikt werd voor andere doeleinden (bv. pallets).  Een knap staaltje handwerk om van een boomstam een paar goedpassende klompen te maken. Hoe ging/ gaat de klompenmaker te werk? Hij begint met een stuk hout in blokken te kloven.Voor de linkerklomp gebruikt hij een blok met de schors aan de linkerkant en voor de rechterklomp een blok met die schors aan de rechterkant. Dat is om te voorkomen dat het hout te erg indroogt en krimpt. Vervelend als je klompen te strak komen te zitten! De klompenmaker maakt een paar klompen tegelijkertijd. Uiteraard gebruikt hij blokken van dezelfde houtsoort. Ook houdt hij er rekening mee dat het blok van de noordzijde of zuidzijde van de boom komt. De zuidzijde is de zonzijde en aan die kant zijn de groeiringen meestal iets breder.
De klompenmaker verwijdert de schors met een kapbijl. Hij bewerkt het blok vervolgens met een paalmes. Ook moet hij er nog rekening mee houden, dat de klompen in de breedte nog 10 à 15 millimeter krimpen. De klompen worden vastgezet in een boorbank voor hij aan het boren kan beginnen. Dit is het moeilijkste gedeelte van het klompen maken. De klomp moet nl. wel goed passen!

Hiervoor gebruikt hij een dopbeitel en een grootboor. Tenslotte wordt een haakmes gebruikt om overtollig hout weg te halen dat met het uitboren is blijven zitten. Het was al met al een heel arbeidsintensief karwei. Voor het vervaardigen van één paar klompen had de klompenmaker dan ook een halve dag nodig!
Maar dit alles is verleden tijd: de machine heeft de de meeste klompenmakers brodeloos gemaakt. Alleen al het met de hand een klomp vormgeven duurde een half uur. De machine klaart dat karwei in vijf minuten. Er wordt nu een kopieermachine gebruikt, die met een voeler de omtrek aftast van de mal en vervolgens twee klompen tegelijkertijd maakt.